Bombino is de goedgekozen outsider van het OIABM festival

Bombino (38), voor de burgerlijke stand in Niger gewoon Omara Moctar, is een gitarist met gouden handjes. Hoe hij in een wereld vol oorlog en revolutie, constant op de vlucht nog de rust kon vinden om gitaar te leren spelen, je verstand staat erbij stil. Als je alleen al bedenkt dat de lokale autoriteiten gitaar spelen een tijdje verboden hadden… Het woordje ‘gitarist’ was in die jaren synonymie aan ‘rebel’. Krijg het maar eens verzonnen. Een gitaar heeft in de verte wel wat weg van een mitrailleur, zeker als het instrument bespeeld wordt door Wilko Johnson. Maar die doet hier niet mee, dus dat telt niet. Bombino’s muziekstijl met kenmerkend droog gitaargeluid wordt nog steeds ‘ishoumar’ genoemd, hetgeen ook nu nog als ‘rebels’ te boek staat. Maar het is toch wel een heel vergezochte aanklacht van een oorlogszuchtig regime om bonafide muzikanten te criminaliseren. Dat is gelukkig verleden tijd nu. Er is een zekere trots voor zijn muziek voor in de plaats gekomen.

Met zijn zesde album Deran heeft Bombino – vrij naar het Italiaanse woord voor kind – eindelijk weer eens opgenomen op zijn eigen continent Afrika, na tweemaal een rondje Amerika te hebben gedaan. Als muzikaal buitenbeentje mag Bombino aardig wat toppers uit de reguliere Westerse popmuziek tot zijn fans rekenen. De meest voordehand liggende bewonderaar is natuurlijk Stonesgitarist Keith Richards, die namelijk altijd een lans breekt voor bedoeïenen rockers. De band Tinariwen is zijn persoonlijke favoriet; dat zal hij nooit nalaten te benadrukken. Met Bombino en collega Charlie Watts heeft hij al eens de Stoneskraker Negrita hernomen als een magische woestijnblues.

Die andere muzikant die je onmiddellijk aantreft bij elke interessante nieuwe naam, in welk rootsgenre dan ook, is Dan Auerbach van Black Keys. Opvallend vaak zijn dat vrouwen trouwens, van Valerie June (blues), Nikki Lane (country) en La Luz (surf/garage). In 2013 was hij producer van Bombino’s tweede internationale album Nomad (Nonesuch). Ook Robert Plant, Josh Homme en Arcade Fire’s Win Butler zijn lid van de devote ‘Bombino-fanclub.’

Twee jaar geleden was het David Longstreth van de indieband Dirty Projectors die verantwoordelijk was voor de productie van Azel, het derde internationaal uitgebrachte album (Partisan). Maar laten we voor een beter perspectief op de loopbaan van Bombino even wat verder ‘rewinden’ naar de periode van diens samenwerking met de Amerikaanse documentairemaker Ron Wyman, die toch een sleutelfiguur is gebleken in zijn carrière. Vanaf 2009 zat die hem achter zijn vodden om eens echt werk van zijn loopbaan te maken. Hij drong erop aan om nou eens een keer behoorlijke opnamen te maken, in plaats van wat halfbakken demootjes, die hij naar goed Afrikaans gebruik op informele cassettes zette voor de verkoop op de (jaar)markt.

Dat resulteerde in 2010 uiteindelijk in Agadez, zijn eerste album voor de internationale markt. De productie-credits waren voor Wyman. In 2013 kwam er van de hand van dezelfde Wyman de rockumentary Agadez, the Music and the Rebellion. Het was deze spraakmakend verfilming van het leven van de Toearegs in de Sahara met daarin een hoofdrol voor Bombino, die het balletje aan het rollen bracht, met als gevolg de bovengenoemde samenwerkingen met grote namen uit de Westerse popwereld. Zijn manager en huidige producer Eric Herman vond het nu echter de hoogste tijd om pas op de plaats te maken, en eindelijk weer eens thuis in Afrika op te nemen, terug naar af, ver weg van die celebrity producers. Dat is gebeurd op een koninklijke locatie, namelijk in Casablanca in de Studio Hiba die eigendom is van Koning Mohammed VI van Marokko, een man met smaak. Voor wie Bombino niet kende is Deran de perfecte kennismaking van ’s mans kunnen.

Alles wat hem goedmaakt is perfect vastgelegd. Het is geen pop of country met liedjes van 3 minuten met coupletje en refrein. De muziek klinkt als een knap in elkaar gestoken vlechtwerk van Afrikaanse muziek, blues en folk. De gitaren spelen bezwerende zich herhalende patroontjes die als zonnestralen een zandstorm doorklieven. De zang in Tamasheq, de taal van de Toeareg-nomaden in Noord-Afrika en de Sahel, een variant van Berbers, is intens en voor ongeoefende oren wat 'klagerig'. De beat is funky en onontkoombaar. De band in traditionele woestijnkleding ziet er cool uit. Wie weleens een optreden van Tinariwen heeft meegemaakt, weet wat je zo ongeveer kun verwachten. Puur muzikaal beschouwd, is ook Ali Farka Touré, de jaren geleden al overleden ster uit de rijke Malinese muziekhistorie, de meetlat waarlangs nog altijd veel Afrikaanse muzikanten worden gelegd, nooit ver weg. De norm is er om gerespecteerd te worden.

Mocht je toch op zoek willen gaan naar een ‘liedje’, dan zijn Tehigren (The Trees) en Tenesse (Idleness) waarschijnlijk de tracks die het meest in de buurt komen van wat wij daaronder verstaan. Eerstgenoemde track op een reggeabeat noemt hij met gevoel voor understatement ‘Tuareggae’. Maar Bombino maakt absoluut geen knieval voor verwestering van zijn muziek, zoals zo vaak gebeurt met Afrikaanse artiesten. Dat heeft hen ook veel gebracht, maar het zou nooit hun eerste keus zijn geweest. ‘En die reggae dan?’, zal de lezer zich afvragen. Die brengt hij terug naar zijn oorsprong, naar Noord-Afrika, zou je kunnen volhouden. Dan hebben we het over cultureel verkeer tussen twee derde wereldlanden. Dat is toch wat anders dan je muziek bij te kleuren met allerlei niet ter zake doende popgeluiden.

In dit verband is het leuk om te vermelden dat Bombino een autodidact is die heeft leren gitaarspelen met rondslingerende dvd’s van o.a. Jimi Hendrix en Dire Straits. Hij had als jochie werkelijk geen idee wie dat waren waar hij het van afkeek (de hoesjes ontbraken). Geen wonder dat hij de ‘Hendrix van de Sahel’ wordt genoemd. Als je hem bezig ziet live, dan heeft hij van een afstandje met die kleine graatmagere gestalte wel wat weg van Prince, die behalve een begenadigd songwriter en zanger ook een topgitarist was natuurlijk. Van Koning Mohammed VI tot His Royal Badness, in elk opzicht heeft Bombino iets koninklijks in zijn verschijning. Diepe buiging voor hem en zijn verrichtingen.

Die diepe buiging is ook op zijn plaats voor zijn steun aan de migrantenkwestie. Als voormalig vluchteling, die noodgedwongen tweemaal zijn heil buiten Niger heeft moeten zoeken en zelfs twee bandleden aan de oorlog heeft verloren, weet hij uit eigen ervaring wat het is. In interviews laat hij regelmatig optekenen dat zijn hart bloedt bij het aanschouwen van de enorme migrantenstroom, vooral ook omdat hij het aan den lijve heeft ondervonden. Zijn muziek mag beschouwd worden als een hart onder de riem, misschien zelfs wel een soundtrack, voor migranten die in afwachting zijn van een beter leven elders in de wereld. Hij staat aan hun kant.

Zijn boodschap en zijn muziek slaan aan in het westen. Alhoewel niemand de teksten verstaan kan, zijn zijn drie meest recente albums in de VS allemaal op de eerste plek geëindigd in de iTunes World Music Chart. De sympathie is met hem.

Probeer je een beetje open te stellen voor deze unieke muzikant op een Americanafestival. ‘Hulde aan het Once In A Blue Moon-festival, dat ze zo gewaagd durven te programmeren,’ liet onze toegewijde ambassadeur Eddie Aarts zich al ontvallen. Zo’n tip mag je toch niet in de wind slaan? Laat je bedwelmen door Bombino op het Sugar Mountain podium op 25 augustus. Mocht je dan onverhoopt op vakantie zijn, dan krijg je op 6 november een herkansing in Paradiso-Noord.

Tekst door: Robbert Tilli
Foto door: Alice Durigatto

Koop hier je kaarten voor het Once In a Blue Moon-festival op 25 augustus.
Koop hier je kaarten voor het optreden van Bombino op 6 november in Paradiso Noord.