Spinozadag 2021: Spinoza en het complot

In tegenstelling tot het vorige ‘corona jaar’ is het dit jaar gelukkig weer mogelijk om een fysieke Spinozadag in Paradiso te organiseren. Door de aansluitende programmering van Paradiso zal de bijeenkomst eerder starten (11 uur) en iets compacter zijn dan voorgaande jaren, maar het thema is actueel en relevant.  

Met de jaarlijkse Spinozadag brengt de Amsterdamse Spinoza Kring samen met Paradiso het filosofische gedachtegoed van één van de belangrijkste Amsterdammers van de 17e eeuw in verband met de maatschappelijke actualiteit. 

Spinoza was een kritisch denker, die vastgeroeste ideeën en algemeen aanvaarde opvattingen ter discussie stelde. Hij verdedigde het recht om afwijkende meningen te verkondigen en stelde denkvrijheid voorop.  Toch meende hij ook dat de mens, wanneer hij in het nauw wordt gebracht, al snel geloof hecht aan de onzinnigste producten van de fantasie. Het bijgeloof blijft, zo redeneerde hij, altijd onder ons.

De afgelopen jaren en maanden hebben we gezien dat Spinoza hierin gelijk had. Ook na een aantal eeuwen Verlichting vinden allerlei complottheorieën, vooral in crisistijd, steeds weer aanhang. Genoeg aanleiding dus om ons de vraag te stellen: Hoe verklaart Spinoza de macht van het geloof in ‘false facts’  en kunnen diens opvattingen dienen als antistoffen tegen het geloof in aannames die in strijd zijn met wat de wetenschap zegt? Wat zijn de kenmerken van complot denken? Waar houdt het kritisch volgen van de overheid en andere machthebbers op en begint bijgeloof? 

Karianne Marx studeerde Wijsbegeerte en Geschiedenis in Utrecht. In 2004 studeerde zij af met een scriptie over Spinoza's kentheorie. Tijdens en na haar promotie werkte ze als docent aan de VU en de UU. Al vele jaren verzorgt ze zeer gewaardeerde cursussen voor de ASK. Zij zal aandacht vragen voor de ‘macht van het verstand’ en de rol van wetenschap in het denken van Spinoza.

Jamie van der Klaauw is bestuurskundige en filosoof en werkt op dit moment aan een proefschrift over een politiek-theoretisch onderwerp aan de Erasmus Universiteit. Hij zal op basis van het Theologisch-politiek Tractaat het politieke kader schetsen van Spinoza’s denken over de macht van het bijgeloof.  

Jelle van Buuren is universitair docent bij het Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden. Zijn recente onderzoek richt zich op welke rol complotdenken speelt in processen van delegitimisering van politiek en overheid. Over dit onderwerp publiceert hij sinds vele jaren en wordt hij regelmatig geïnterviewd voor radio en tv. 

De Spinozadag is een programma van de Amsterdamse Spinozakring i.s.m. Paradiso. 

https://www.amsterdamsespinoza...