Van Zonneprijs naar Platland: Elmer's avontuur door Nederland

Het mag dan al wel zeventien maanden geleden zijn sinds jij de eerste winnaar van Zonneprijs 2023 werd, maar dat betekent niet dat je de steun en het gejuich dat losbarstte bent vergeten. Hoe kijk jij terug op deze avond?

“Het was een hele leuke avond. Overigens ook de eerste keer dat ik met ‘Skipper de dj-hond’ op het podium heb gestaan, iets wat ik sindsdien wel vaker heb gedaan. Ik weet nog goed dat Steven, mijn producer, tegen mij zei: “Merel, dit wat jij doet, werkt. Het is echt heel vet,” en ik was zelf niet per se aan het twijfelen, maar ik had geen torenhoge verwachtingen. Wat die avond vooral kenmerkte, was een soort officiële overgang in mijn carrière naar de muziekwereld. Door mijn werk in het theater kende ik nog helemaal niet zoveel muzikanten en tijdens Zonneprijs heb ik allerlei artiesten leren kennen. Toen realiseerde ik me dat opeens, haha. ”

Menig poppodia ziet er wel iets anders uit dan een toneel. Heb jij het idee dat jouw ervaring in het theater je bijstaat in de muziekwereld?

“Het was inderdaad wennen aan de andere esthetiek. In het theater heb je een zwarte doos waar goed licht hangt. Daar kun je een hele eigen wereld bouwen. In concertzalen hangt er soms een of ander bord waar ik zo snel mogelijk van af wil, omdat ik het lelijk vind. Ik weet ook wel dat zo’n podium daar niets aan kan doen; het heeft waarschijnlijk met geld te maken. Daarnaast viel het me op dat er ruimte is voor meer theatrale elementen en humor op het podium. Het was, naar mijn smaak, vaak iets te serieus. Maar dit alles, en zeker poppodia, heeft me wel laten inzien dat ik erg van beperkingen houd.”

Hoe heb je zulke limitaties dan toch weten om te buigen naar jouw droomscenario?

“Ik wilde popshows graag raar en wat theatraler maken dus daar ging ik veel over nadenken. Dan loop je al snel tegen dingen aan zoals weinig budget of een gelimiteerde opbouwtijd op een festival. Toen kwam het idee van een pop. Het schreeuwt niet alleen ‘Elmer’, het is ook de meest directe en simpele manier om mensen in een soort kinderlijke fantasie te laten geloven. De pop moest een hond zijn, want ik ben gek op honden, en mijn favoriete hond heet zelfs ‘Skipper’ dus zo is het gegaan. Je bent als maker onderhevig aan de middelen die je hebt en die zijn super gering. Daarom vind ik het ook extra knap als artiesten, zeker jongere artiesten met weinig geld, iets creatiefs weten te doen. Want veel werkt je tegen. Dan wordt het echt een challenge.”

Een goed voorbeeld van een dergelijke uitdaging is het gebruik van strips om een nieuwe dimensie aan het project toe te voegen. Daarmee heeft de veelzijdige wereld van de vorige EP, 'ELMERS', plaatsgemaakt voor het rijk van stripfiguren. Wat maakte deze stap visueel zo belangrijk?

“Een strip uitbrengen op Instagram was een idee dat al lang in mijn hoofd speelde. Nu wist ik ook wel dat het niet zo slim was, omdat het platform voornamelijk draait om video’s, maar ik wilde heel graag iets met graphic novels doen. Ook wilde ik dat het decor van de nieuwe show volledig uit platte onderdelen bestond, waardoor het een stripboek in het echt wordt. Ik begreep echter pas waarom alles plat moest zijn toen de PVV hun grote winst behaalde tijdens de Tweede Kamerverkiezing vorig jaar. Op dat moment viel het kwartje dat het project eigenlijk gewoon over Nederland gaat. Nu is Nederland natuurlijk geografisch gezien plat, maar het gaat meer over de huidige beweging van het wegzetten van je landgenoten en van iemand een stereotype maken. Door iemand dom te noemen maak je alles plat. Daarna begon alles snel in elkaar te grijpen. De strip klopte. Het decor klopte. En ik wist: de snor gaat weg.”

Zo gezegd, zo gedaan, en zo werd Elmer in juli opeens wakker als een Zeeuws meisje in een jurk met grote laarzen. Hoe heeft de vernieuwing van dit karakter bijgedragen aan de overgang van de EP naar het album?

“Ik wilde niet alleen maar diegene met een snor zijn. Er moest een nieuwe outfit komen omte laten zien dat je als mens juist veelzijdig mag zijn. Dat is het hele doel van Elmer. Om die reden sluit ik het voorgaande project bijvoorbeeld af met een herhaling van de zin: “Wij zijn meerdere mensen.” Daarnaast vond ik de gemiddelde reactie van de media op die snor waanzinnig saai. Het was niet slechts een politiek statement. Jammer, denk ik dan, dat we als maatschappij dus nog niet ver genoeg zijn om langs het absurde van de snor heen te kijken om het humoristische ervan in te zien.”

Het Zeeuws meisje en de man met snor lijken op het eerste gezicht totaal tegenovergestelde symbolen. Toch laat de reactie van de maatschappij op zulke beelden zien hoe we in Nederland omgaan met identiteit. Wat vertelt dit volgens jou over wat het betekent om je Nederlander te voelen?

“Ik voel mij een Nederlander door mijn directheid. Ik ben best trots dat wij dat koesteren in onze cultuur. Ik voel me ook een Nederlander tijdens kringverjaardagen die je het liefst probeert te vermijden totdat het écht niet meer kan. Dan ben je opeens dertig en besef je dat het jouw eigen verjaardag is. Daarnaast voel ik mij verbonden met mijn medemens als ik klaag over Nederland: dat is altijd een onbesproken overeenkomst. Toch voel ik mij vooral een Nederlander door de vrijheid die ik hier ervaar om de kunst te kunnen en te mogen maken die ik wil maken. Dat is bijzonder.”

Nu lijkt het op het eerste oog misschien alsof Platland elke vorm van gelaagdheid doet verdwijnen, maar niets is minder waar. Ondanks de buitenkant is er voor de luisteraar nog genoeg ruimte voor veelzijdigheid. Hoe zorg jij ervoor dat het publiek door die satire heen kan prikken?

“Dat is hier inderdaad iets lastiger in vergelijking met mijn vorige EP ‘ELMERS’. Waar die release voornamelijk over mij en mijn bestaan ging, wilde ik dat het nieuwe album over de mensen in de wereld om mij heen zou gaan. ‘Platland’ gaat over hoe ik naar de wereld kijk en het grappige daaraan is dat ik openlijk toegeef dat het mij dus niet altijd lukt om mijn medemens als veelzijdig en rond te zien. Dat is eigenlijk heel hypocriet. Ik zie het album daarom als het ware meer als een pleidooi om dit wel te doen of in ieder geval te blijven proberen. Ik kreeg het, in deze huidige tijd, niet aan mezelf verkocht om een heel ander album te maken. Constant liefde uitstralen lukte me niet. Dat had niet helemaal eerlijk geweest.”

Het lijkt alsof je met dit album niet slechts een boodschap aan de wereld wilt meegeven, maar ook jezelf een spiegel voorhoudt. Hoe heeft die combinatie van reflectie en kritiek de structuur van het album bepaald?

“Samen met Steven realiseerde ik mij dat de eerste helft van het album best vinger wijzendis. Hij attendeerde mij er altijd op dat dat zowat een gewoonte is geworden. De nummers zijn daardoor ook vrij absurd eigenlijk. Ik vind eigenlijk gewoon iedereen stom. En dan ontdek je in de tweede helft opeenvolgend drie nummers die voor mij heel echt zijn. Het wordt iets kwetsbaarder en veel persoonlijker. Je komt erachter dat woede ook kwetsbaar kan zijn, maar alleen onder de voorwaarde dat je periodisch ook goed naar jezelf kijkt.”

Dit contrast kan ook worden omschreven als een metaforische tweedeling van allerlei emoties. Zo lijkt het erop dat haat wordt ingezet om liefde te laten bloeien, en dat alle haat uiteindelijk plaatsmaakt voor liefde. Is het een bewuste keuze geweest om die twee werelden te schetsen?

“We hebben daar wel een belangrijk kantelpunt in de set van gemaakt, ja. Ik moet met dit album eerst door alle negativiteit heen om er vervolgens aan de andere kant weer uit te kunnen komen. In mijn ogen eindigt de plaat daardoor dan ook wel ergens hoopvol, met de fantasie en de hoop dat we uiteindelijk ontsnappen aan het algoritme. Ik stel me dan een film voor, opgebouwd uit duizenden filmpjes en foto’s, waarbij het enige wat je wilt doen is je hand erdoorheen steken, tot je op een bepaald moment een andere hand voelt. Het is een hand van iemand die wellicht heel anders denkt dan jij. Het is de hand van iemand die je misschien zelfs haat, maar door middel van die aanraking erken je wel elkaars bestaansrecht. Ik vind dat beeld, en die aanraking, heel erg mooi. Dat voelt als terug gaan naar de basis en weer als mensen naast elkaar durven staan.”

Met haar de tour, en een volledig nieuwe show, heeft Elmer al menig poppodia omgetoverd tot een ‘Wonderland-horror-versie’ van Nederland. Op welke manier is de sfeer van het album vertaald naar het podium?

“Het begint met een draaiorgel bestaande uit platte onderdelen waarop je alle Elmers terugziet. Dan sluiten er twee dansers aan die motorisch meebewegen met een trompetje. Vervolgens sta ik daar plots ook tussen. Alsof Nederland onverwacht in een surrealistische Efteling-wereld is veranderd. We hebben de show bewust zo opgebouwd dat je nauwelijks merkt hoe het langzaam steeds theatraler wordt. Maar je moet altijd een beetje een sukkel blijven, ook al is de hele tour tot in de puntjes uitgewerkt. Daarom sluit ik de avond af door het publiek op te roepen voor de grootste kringverjaardag ooit, om vervolgens met een keiharde moshpit te eindigen.”

Deze kringverjaardag reist ook mee naar Paradiso, tijdens ELMER’S OLD AND NEWSPEKTAKEL FESTIVAL op 29 december, waar iedereen wordt uitgenodigd om samen het nieuwe jaar feestelijk in te luiden. Er komen toch heel wat vrienden van je mee, klopt dat?

“Meestal sta ik tijdens Oud en Nieuw met vrienden in Markt Centraal. Dan kiezen we allemaal bandjes uit die we graag willen zien en omhelzen we elkaar als we hartstikke moe zijn. Toen dat geen optie meer was, ging ik maar op zoek naar een andere leuke plek zoals Paradiso. En nu komen er allemaal toffe artiesten optreden waar ik fan van ben. We nemen ook de ‘Platland’-show mee, compleet met extra elementen zoals het mannenkoor dat op het album te horen is. Daarna volgt er nog een hele nacht aan dj-sets en feest. Het wordt raar. Queer, maar dan voor iedereen.”

En waarom vier je dit eigenlijk al twee dagen vóór oudejaarsdag?

“We weten allemaal dat oudejaarsdag vaak tegenvalt. Wat je moet doen, is twee dagen ervoor alvast jouw kruit verschieten. Dan kun je Oud en Nieuw lekker kort houden.”

Tekst: Senna van Ruiten